کاتی پەرەدان بە کۆلێژی ژنۆلۆژییە
لە نێو جەرگەی رۆژئاڤای شۆرشی ژن پەرە بە ژنۆلۆژی دەدەین. زانستی کۆمەڵایەتی بە ژنۆلۆژی جێکەوتە دەکەین. لە رۆژئاڤا-باکوری سوریا دا لە بونیادی زانکۆی رۆژئاڤا دا کۆلیژی ژنۆلۆژی دەکەینەوە. لە رۆژئاڤا-باکوری سوریا دا هاوکاتی شەڕی رزگاری و بەرخودانی ئازادی گەلان هەوڵ دەدەین لە ئاستی زانستیش دا بەرخودان و ئیرادەمان بەهێز دەکەین. هەوڵ دەدەین کە لەسەر رەگ […]
له بنجی وشه‌وه به‌ره‌و زانستی واتا
بنجی وشه‌ی ژیان له‌گه‌ڵ زینده‌وه‌ره یه‌ك شانه‌كان له ئاودا ده‌ستیپێكرد و به په‌ره‌سه‌ندنی هه‌زاران ساڵه به‌رده‌وام بوو. سروشت به ژیانی یه‌ك شانه، له‌گه‌ڵ یه‌كتربینینی وشكانیدا خۆی سه‌نتێز كرد. له هه‌ر گه‌ڵایه‌كدا، له هه‌ر گوڵێكدا، له هه‌ر سه‌وزاییه‌كدا، ژیان به سه‌نتێز و ئافراندنه نوێیه‌كان به‌رده‌وام ده‌بێت. پەرەسەندنی زمان تاک لایەنە نیە، بەڵکو لە سروشت دا خۆی […]
شاماران
شاماران لەمالەکەتان دا، یان دراوسێ یان خزمێکتان، یان لە ماڵی داپیرەت تابلۆی مارێکت بینیوە کە سەرەکەی ژنێکە بەسەر دیوارەوە یان بەسەر بوراق ( دۆلابی کۆنی جلوبەرگ) کە بە تایبەتی لە لادێکان و گەڕەکە کۆنەکانی شارەکان دا بووە؟ بە دڵنیاییەوە کەم کەس هەیە نەیبینێت، بەڵام زۆربەشمان ئەو پرسیارەم لا دروست نەبووە کە ئەمە دیمەنی چیە؟ لە […]
ئێتیمۆلۆژیای زاراوە رەسەنەکانی مرۆڤایەتی
ئێتیمۆلۆژیای زاراوە رەسەنەکانی مرۆڤایەتی زاراوە (ئاریه‌ن): له زمانی سانسكریتیدا به مانای (ڕه‌سه‌نه‌كان-به‌شه‌ره‌فه‌كان) دێت. وشه‌كه خۆی وه‌ك (ئاریا) دەردەبڕدرێت. له زمانی ئینگلیزیدا به (ئاریا)، له زمانی ئاڤێستادا (ئایریا)، له زمانی فارسیی دێرین دا (ئارییا)، له زمانی فه‌ڕه‌نگی-دا به (ئارییه‌نه) ده‌رده‌بڕدرێت. به گشتی وشه‌كه بۆ ئه‌و گه‌لانه‌ی شایسته‌ی رێزن، ئه‌وانه‌ی به‌شه‌ره‌فن و له و‌ڵاتی (ئاریاڤارتا) ده‌ژین، ئه‌وانه‌ی […]
لە گوندی ژنوار Jinwar بەرەو هەوارگەکانی ژنی ئازاد
لە گوندی ژنوار Jinwar بەرەو هەوارگەکانی ژنی ئازاد لە رۆژهەلاتی ناوین دا دەست بە هەنگاوی یەکەمی مرۆڤبوون و هزر کرا. هەزاران ساڵ لەمەوبەر لەسەر ئەم خاکە شٶرشی ژن بەرپا بوو. ژیانی بە واتا لە کەناری رووبارەکانی دیجلە، فرات، خابور بە پێشەنگی ژنان دەستی پێکرد. هەنگاوی مێژوویی گرنگ بە شۆرشی نیۆلۆتیک نرا. مێژووی زیندووی رۆژهەلاتی ناوین، […]
ژنۆلۆژی بەیەكگەیشتنی ژنە لەگەڵ حەقیقەت
وەك وشە ژنۆلۆژی مانای زانستی ژن یان ژنناسی دەبەخشێت.مانایەكی دیكەی وشەی ژن لە زمانی كوردیدا ئافرەتە. سەرچاوەكەشی بۆ وشەی ژیان دەگەڕێتەوە. مانای وشەی ژیانیش روون و ئاشكرایە. لە زمانەكانی ناوچە و زمانە هیندۆ ئەوروپیەكان مانای ژیان و زیندووێتی دەبەخشێت. هەروەها وشەی زەن- یش بە مانای ژن بەكاردەهێنرێت. وەك رەگەز یەكەمجار ژن دەركی بەخۆی كردووە. هەر […]
بۆچی ژنۆلۆژی ؟
…نەجیبە قەرەداغی گۆڕانکاریەکانی جیهان لەسەرەتای سەدەی ١٩ لە ڕووی پیشەسازی، تەکنیکی، سیاسی و ئابوری، ڕاستتر لە سەردەمی هەڵکشانی سەرمایەداری دا، زیاترین کاریگەری لە بواری کۆمەڵایەتی کرد. مۆدێرنیتە کە خۆی لە سێ پێگەی سەرمایەداری، دەوڵەت نەتەوە و پیشەسازگەرایی دا بەهێزکرد، کێشە و قەیرانی گەورەی لە پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان دا دروستکرد، هەر لە تێکچوونی پەیوەندیەکانی نێوان تاک و […]
ژنۆلۆژی بە ئەقڵی ژن گەشە دەکات
لە تورکیەوە : نەجیبە قەرەداغی ژنۆلۆژی ئامانجێتی کە مێژووی شاراوەی کۆیلایەتی لە رۆژهەڵاتی ناوین و دینامیزمیکی ئازادی ژن و بەرخودانەکانیان ئاشکرا بکات. باوەڕیشیمان وایە کە پۆتانسێلی شۆرشی ژن لە ئاستێكدایە کە کاریگەری لەسەر هەموو بزوتنەوەکانی ژنانی جیهان دا بکات. بۆ ئەوەش دەروازەیەکمان بە ژنۆلۆژی کردەوە و دەستمان پێکرد و دەکرێ بلێین کە هەنگاوی یەکەممان ناوە. […]
زانستی سیاسی و پۆلەتیکای دوور لە ده‌وڵه‌ت
روومه‌ت زانست لە ئەنجامی ئه‌زموونگەلێکەوە پەرەیسەند، هەر لە دەرئەنجامی تاقیکردنەوەوە بە ئەنجام گەیشتوە، به پره‌نسیپ و پێوەری كۆمه‌ڵگای ئه‌خلاقی و سیاسی لێی ڕوانراوە و بە ئەزمونی رۆژانه پێشكه‌وتوه. ژنۆلۆژی به ئه‌زموون و تاقیكردنه‌وه‌ی تێكۆشانی ئازادی و یه‌كسانی، به میراسی كه‌لتوری كۆمه‌ڵایه‌تی درێژخایه‌ن، یه‌كه‌مین زانستە کە دوور لە ئه‌قڵیه‌تی ده‌وڵه‌تگه‌را پێشبەکەوێت. ژن ره‌گه‌ز ـ نه‌ته‌وه‌ی بێ […]
زانستی فه‌لسه‌فی و هزری چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی دانیشتوانە
دیرۆك قاره‌مان دیمۆگرافی وشه‌یه‌كی یۆنانیه و به واتای دانیشتوانناسیە به‌ڵام مرۆڤ ده‌توانێ بڵێ كه دانیشتوانناسی زانستێکی زۆر كۆنی كۆمه‌ڵگایه. 5000 پ.ز مرۆڤ به پێی پێویستی ژیانیان خۆیان رێكخستن ده‌كرد. به‌تایبه‌ت له چاخی بەردینی نوێ – نیولیتیک دا بە پێشه‌نگایهت‌ی خو‌داوه‌ند ـ دایك، دایكان به پێی ئەو ئەزمونەی کە لە ژیانیانەوە به‌ده‌ستیان هێنابوو، ژیانیان رێكخستن و […]